Rikard Solheim (1939-2021) sine tekstar

Skrive 07.10.2015.    I ein tv-diskusjon for få år sidan kom politisk redaktør i Aftenposten, Harald Stanghelle, med ein interessant uttale om den offentlege debatt her i landet. Vi manglar skikkeleg debatt om dei store sakene, sa han, vi har berre litt mumling.   Eg er einig med Stanghelle. Vi manglar eit fritt, sjølvransakande og sakleg offentleg ordskifte om dei store sakene og dei uheldige sider ved dagens Norge. Ein slik debatt er heilt vesentlege for å  ha eit verkeleg demokrati. Det kommunevalet og den valkampen som vi nettopp har lagt bak oss, er illustrerande. Det vi skulle velje var dei  som  skulle styre kommunane våre dei neste fire åra. Likevel var det rikspolitikarane som dominerte debattane i dei store avisene og i radio og tv. Og det var riksmedia som bestemte kva for tema som skulle debatterast, og då valde dei tema som ga best underhaldning. Det verka som det var ei felles forståing mellom rikspolitikarane og riksmedia om å unngå viktige og vaskelege saker;  politikar

Skrive 14.02.2017.    Mange er rysta over Trump sin bruk av «Alternative fakta». Men metoden har vore brukt med hell i Norge i mange tiår innan samferdslepolitikken: Byråkratar i Samferdsledepartementet, NSB og Jernbaneverket har hjernevaska både statsrådar, media, LO og andre med misvisande «fakta» om jarnbana. Dei har påstått at jarnbana vår er overmåte viktig, og mest effektiv og miljøvenleg av alle transportformer.    Men alt dette er «falske fakta». Dei fleste har likevel trudd på det, og resultatet er blitt enorme statssubsidier til jarnbana, eit distriktsfiendtleg transportsystem, og Europas dårlegaste vegnett. Og mykje mindre kollektivtransport enn vi ville fått med å satse på bussar på gode vegar i heile landet. Dei reelle fakta er: Jarnbana er eit spinndyrt og ineffektivt transportsystem som no vert subsidiert av staten med over 20 milliardar kroner årleg. Ein uhorveleg sum til ein ørliten  produksjon – under 2 prosent av alle reiser i landet skjer med NSB. Og pengane går

Skrive 04.12.2016.    På grunn av pengemangel vert sjukehusa nekta å ta i bruk midlar som kan redde livet til mange sjuke. Av same grunn lar vi halvparten av våre gamle døy på sjukeheimar med redsel og store smerter. Men staten auser årleg ut over 20 000 millionar kroner for at nokre skal få reise nærmast gratis med jarnbane. Er vi blitt eit perverst samfunn?  Det «umulige» skjedde i USA. Trump vann. Taparane var eliten og media, som over tiår hadde oversett  det som skjedde på grasrota: At mange lønstakarar ikkje hadde fått del i den velstand som utviklinga hadde gjeve til andre. Dei opplevde store økonomiske problem og arbeidsløyse, og at politikarane oversåg dei. Dei mista von om ei betre framtid. Med Trump følte dei for første gong at  ein politikar såg deira situasjon.  Dette forstod ikkje eliten og media, ikkje i USA og ikkje i Norge. Alle var «sjokkerte».  «Trumps valseier bør oppfattes som et varskorop til andre land», skreiv Aftenposten på leiarplass dagen etter valet. Det er

Skrive 20.02.2017.    I ein tankevekkande kommentar i BT for 16/11 tek politisk redaktør Sjur Holsen for seg den alvorlege kunnskapskrisa i Noreg, spesielt at vi manglar folk med ”harde praktiske kunnskapar”. I den vestlege verda har vi fått ”en flodbølge av popularitet for myke fag som sosiologi, antropologi og all verdens identitetsstudier”. Holsen avsluttar med: ”Men det spørs hvor lenge vi kan stikke oss bort fra sannheten, som er at hard kunnskap alltid betyr hardt arbeid, og at begge deler faller seg enormt tungt i dagens Noreg.”   Dei siste månader har politikarane snakka enormt mykje om ”finanskrisa” og media har sjølvsagt vore fulle av det same . Både media og politikarane har vore mest opptatte av kva finanskrisa betyr for dei nære ting: rentenivå på bustadlåna, vår eigen velstand og for arbeidsløysa. Men også når det gjeld ”finanskrisa” er det all grunn til spørje om kor lenge vi skal stikke oss bort frå sanninga om kva som er den eigentlege krisa, og kva som er dei grunnleg

Skrive 03.08.2017.    (...) Han skriv også at «et nærmest samstemt kor av samfunnsøkonomer advarte sterkt mot ordningen» med grøne sertifikat. Eg sat relativt sentralt i kraftbransjen og kjempa i fleire år mot den toskeskapen, men kan ikkje minnast at samfunnsøkonomane stod sterkt fram i off. debatt mot ordninga. (...)   Korleis eg bygger opp boka?  (...) Eg tek sikte på at boka vert ein kombinasjon av fag og politikk. (...)  Det er klart at eit hovedtema i boka vert den ressurssløsinga som skjer på grunn av kunnskapslaus energi- og miljøpolitikk.  Men eg har også lyst til å skrive om nokre andre felt som eg har interessert meg sterkt for, og som eg derfor har skaffa  meg kunnskap om; det gjeld både økonomi, samferdsle, skule og mange fleire. Felles for mange av desse er at politikk basert på slagord og klisjear har erstatta kunnskap og innsikt, og å ta vare på makt og prestisje er blitt viktigare enn å levere gode tenester for samfunnet. Dette held etter mi meining på å bli ein farleg

Skrive 05.03.2018.    Etter å ha jobba i kraftbransjen i 45 år, må eg vedgå at eg er frustrert over mange av innlegga i Klassekampen om ACER, nye kraftkablar mm. Kunnskapsmangelen er enorm. Men det er ikkje så rart: Kraftbransjen har vore ein flott bransje - i offentleg eige, men han har svikta på eitt område: Å gå ut i det ofentlege rom og informere politikarar og ålmenta om sentrale og viktige forhold og samanhengar i det fantastiske kraftsystemet vårt - som med rette har vore kalla kalle "blodomløpet i samfunnet."   Norge gjennomførde det "grønne skiftet" med vasskraftutbygging og elektrifisering i perioden 1955 -2010. Mot beinhard motstand frå miljørørsla og "miljøpartia" Venstre og SV. Vi satsa på elektrisitet og fornybar energi, medan så godt som alle andre industriland brukte fossil brensel og lite elektrisitet.  Derfor er det ille at eit parti som Venstre lenge har fått "ture fram" som fanebærar for "det grønne skiftet" og

Skrive 26.01.2019.    Etter mi erfaring finst det minst like mykje avgjerande drivkraft på bygdene som i byane. Kva gjer regjeringa? Svelteforar dei.    I BA 3/12 tar kommunalminister Monica Mæland til motmæle mot det Oddny Milleteig skreiv 28/12: «Det spøkjer for Bygde – Noreg ». Mæland skriv at regjeringa « hver dag jobber for sterke byer og levende distrikter». S anninga er dessverre ei anna. Mæland si oppskrift på eit godt samfunn er å lage større kommunar og fylkeskommunar. Små kommunar er ifølgje henne distrikta si største utfordring. I den verkelege verda er det annleis. Der er distrikta sitt største problem at «Oslo-staten» har nok med seg sjølv. Som kommentator Erling Gjelsvik skreiv i BA for nokre år sidan: « Den norske staten har utviklet seg til et snyltedyr som heter Oslo ». Det var, og er, ganske presist sagt! Sanninga er at det er Oslo-området som får alle dei store pengane. Bygdene får knapt nok smular. Det skjer på dei fleste område: kultur, samferdsle og miljø m.f

Skrive 21.06.2018.    Ein grunnleggande føresetnad for å ha eit levande demokrati, er at vi har har ein fri og faktabasert debatt om politiske saker i det offentlege rom. Som samfunnsengasjert borgar har eg med sorg registrert at slik debatt har vore i tilbakegang i mange tiår her i landet. Media spring meir og meir i flokk og er mest opptekne av kjendisar, det kortsiktige og i overflatisk sladder. Det sel best. Vi ser det ikkje minst i vårt mektigaste media, NRK.   Granskingar har vist at rikspolitikarane hentar storparten av «kunnskapen» sin frå media. Dermed vert både grunnlaget for politikken og sjølve politikken meir og meir devaluert. Vi ser det same i dei fleste demokratiske land. Politikarforakta auka og demokratia er i krise. Ein skulle tru at såpass grunnleggande og viktige problem ville vekke politisk debatt i riket. Men det skjer ikkje. Og når ein modig maur spelar inn problemstillinga i det offentlege rom, vert det musestille. Alle vet heilt tause: politikarar, media

Skrive 23.10.2018.    I Firda Tidend for 9. november har talspersonar for fire interesseorganisasjonar for naturvern, friluftsliv og fugleliv eit «innhogg» under overskrifta Kraftutbygging med tap. Dei skriv om dagens situasjon med stort kraftoverskot og store økonomiske tap i vindkraft- og småkraftbransjen og for dei offentlege eigarane i heile kraftbransjen. Vidare om planane for enno meir ulønsam og unødvendig kraftproduksjon og for fleire kraftlinjer, og om at det er dei vanlege straumbrukarane som må betale rekninga. Så langt er eg stort sett samd i skildringa, men når forfattarane går over til omtale av kva og kven som er skuld i at vi er hamna i denne galskapen, blir det sterkt misvisande. Dei nemner nemleg ikkje at det er miljøorganisasjonane, med Naturvernforbundet i spissen, som var dei sterkaste pådrivarane for den irrasjonelle energipolitikken som har ført oss hit. Sidan skadeverknadane er så store, bør sanninga om også dette kome fram. Det kan gje lærdom både til miljø

Skrive 28.01.2019.    På mange områder skor Oslo seg på kostnad av resten av landet. Maktkonsentrasjonen i hovedstaden gjer denne politikken muleg. Det truar demokratiet vårt at vi har ein fattig og einsretta offentleg debatt i Norge. « Vi har ingen systemdebatt her i landet, berre litt mumling», sa politisk redaktør i Aftenposten Harald Stanghelle i ein diskusjon for eit par år sidan i «Aktuelt» på NRK2. Vi har inflasjon av ord i alle kanalar, men mest overflatisk og kunnskapsfattig pjatt og lite av reell og sannferdig informasjon. Dei store mediehusa vert meir og meir kommersielle, og underhaldning og fjas er billegare å produsere og sel truleg betre enn seriøse debattar om viktige spørsmål. Denne mediesituasjonen er alvorleg fordi det er media som no set dagsorden i samfunnet og langt på veg styrer politikken. Også NRK bidreg dessverre til den fordumming og einsretting som skjer, det er lenge sidan dei hadde ei opplysningsavdeling! NRK2 tek av og til opp viktige tema, slik

Skrive 14.02.2019.    Dei siste vekene har det vore debatt om kraftpolitikken i alle media. Folk er forvirra og forbanna. Det er ikkje rart.    For denne politikken vert meir og meir absurd og urettferdig. Det gjeld både det som skjer på produksjonssida og på forbrukssida. Vi har veldig utbygging av ulønsam vindkraft som vi ikkje treng, og som forbrukarane vert tvinga til å subsidiere. Og folk flest må betale enorme offentlege avgifter på toppen av rekordhøge marknadsprisar. Andre slepp unna. Korleis i all verda har vi hamna her? For å forstå, må vi gå litt tilbake i tid.    Under regjeringa Willoch, fekk vi i 1990 ny energilov. Vi skulle forlate det gamle systemet der  politikarane bestemte både kraftutbygging og kraftpris. Som det første landet i verda skulle vi over på eit system der det var prisane i ein marknad som skulle syte for å dekke  kraftbehovet. Utbygging skulle ikkje skje før forbrukarane var villige til å betale det utbygginga kosta. Slik skulle systemet sikre både

Skrive 25.06.2019.    Ikkje noko anna land er i nærleiken av å subsidiere  jarnbanetransport så sterkt som vi gjer. Trass i at faktabasert kunnskap fortel at kollektivtransport på veg er mykje meir effektiv, miljøvenleg og fleksibel enn det tunge toget. Og at busstransport kan produserast så billeg at det kan gje stor overgang frå privatbil til buss.   Derfor skjer det no ei omlegging av kollektivtransport rundt om i verda. Mange store byar satsar på buss som einaste kollektivsystem. Det skjer også ein teknologisk revolusjon med utvikling av elektriske bussar – utan leidningar, mange med ladeelement i veggrunnen! Det starta i Sør-Korea for tre år sidan. Berre i Europa er det allereie om lag 100 prosjekt i gang med å prøve ut dette – nokre også i Norden. Men i Norge er det førebels  tog som gjeld. Både «ekspertane» i samferdsledepartementet, kunnskapsfattige politikarar, og mange miljøorganisasjonar klamrar seg til jarnbaneskjenene. Dei stenger ute fakta, juksar  om jarnbana sine mi

Skrive 09.10.2018.    Klassekampen sette inn denne overskrifta: Allle vegar går til Oslo. I Klassekampen for 14. juli spurde Maria Lavik: «Kven skal betale for å redda miljøet?» Ho skreiv om «EnergieWende» i Tyskland som skapar energifattigdom. Av sitt samla budsjett brukar nemleg låginntektshushalda over dobbelt så mykje på straum som gjennomsnittet. Lavik har rett når ho seier at også her heime er klimapolitikken klasseblind. Når det vert innført avgifter og subsidier som ikkje tek omsyn til lommeboka til folk, så aukar dei økonomiske skilnadane. Dette skjer på fleire område, men verst er det etter mi meining i samferdslepolitikken. Her har både høgre- og venstresida gått inn for enorme subsidier til  jarnbane for velstandsfolk på Austlandet, på kostnad av vegtransport for folk flest. Uretten og sviket er enormt. Sidan år 2000 har vegbrukarane i snitt betalt om lag 42 milliardar kroner per år inn til Staten i form av avgifter på drivstoff og køyretøy. I same perioden har stat

Skrive 28.01.2019.    Har vi fått ein kunnskapsfattig og sjølvgod politisk elite i rikspolitikken, ein elite som ikkje har peiling på den barske røyndomen «der ute», spurde Andreas Skartveit i BT. Han har ikkje fått svar.   For få år sidan konstaterte politisk redaktør i Aftenposten at vi ikkje har nokon debatt om dei store spørsmåla her i landet, «berre litt mumling». Han hadde rett. Mønsteret er blitt slik: dei store sakene i samfunnet vert «løfta ut av politikken» og avgjort av ein sjølvbestalta «elite» i Oslo, i det skjulte og utan demokratisk debatt i det offentlege rom. Eksempel: Skal vi forsvare oss på heimebane eller skal vi krige på bortebane  i Libya og Afganistan? Skal vi satse på det mest effektive transportsystemet for landet, eller skal vi bygge eit ineffektivt subsidiesluk rundt Oslo? Slike og fleire andre store spørsmål vert halde unna open debatt. Dette er ein sørgjelege tilstand for demokratiet vårt. Men det vert ikkje debattert. Derimot har vi igjen fått tilstand

Skrive 25.02.2020.    Helsevesenet vårt vert sveltefora, men staten tek seg råd til å ause ut 30 000 millionar kroner per år i subsidier til dei få som reiser med jarnbane. Slike prioriteringar vert ikkje debattert offentleg. Andreas Skartveit har i 50 år vore ein høgt respektert mann i norsk samfunnsliv. For fire år sidan  skreiv han ein  sterk artikkel i ei av våre større aviser om ukulturen hos « dei moralske fyrtårna » på Stortinget, « ein kunnskapsfattig og sjølvgod politisk elite». Han spurde om vi har fått «eit overhus som sit der inne og regjerer, med minkande kunnskap om og interesse for det som skjer der ute, og for dei som er der ute?». Skartveit hadde rett. Det har utvikla seg ein ukultur i rikspolitikken. Politikarane har lite kunnskap om korleis folk flest har det, og er mest opptekne av eiga makt og posisjon.   I mange land er det opprør mot den sentrale makteliten. Det er gode grunnar til det, også  her i landet, med stadig sterkare opphoping av makt og ressurs

Skrive 28.01.2019.    Oslo skor seg på kostnad av resten av landet. I ein viss grad skjer det same i Bergen. Det er strilane og folk i utkantane   av Bergen som betaler mesteparten av bybana.     Vi har fått ein enorm maktkonsentrasjon i Oslo. Den politiske, økonomiske og byråkratiske makta er samla der. I tillegg kjem alle slags organisasjonar og riksmedia. Alle desse maktorgana ser landet og verda i eit Oslo-perspektiv. Som Gudmund Hernes har sagt det: «Standplassen avgjør standpunktet». Alle har felles interesse av vekst i Oslo, til fordel for seg sjølve. Eit demokratisk problem. Det er eit demokratiske problem at Oslo-makta syter for at nokre, spesielt byfolk, i det skjulte får store indirekte subsidier. Medan andre, spesielt folk i distrikta, vert pålagde skjulte skattar og avgifter. Det er her dei store pengane ligg, fordi det skjer på mange områder og tenester. Gjennom skattefrådraget for rentene til bustadlån gjev for eksempel staten enorme subsidier til dei dyre bustandane i