Økonomisk samanbrot for Vesten eller ”berre” ei finanskrise?

Skrive 20.02.2017.   

I ein tankevekkande kommentar i BT for 16/11 tek politisk redaktør Sjur Holsen for seg den alvorlege kunnskapskrisa i Noreg, spesielt at vi manglar folk med ”harde praktiske kunnskapar”. I den vestlege verda har vi fått ”en flodbølge av popularitet for myke fag som sosiologi, antropologi og all verdens identitetsstudier”. Holsen avsluttar med: ”Men det spørs hvor lenge vi kan stikke oss bort fra sannheten, som er at hard kunnskap alltid betyr hardt arbeid, og at begge deler faller seg enormt tungt i dagens Noreg.”
 
Dei siste månader har politikarane snakka enormt mykje om ”finanskrisa” og media har sjølvsagt vore fulle av det same . Både media og politikarane har vore mest opptatte av kva finanskrisa betyr for dei nære ting: rentenivå på bustadlåna, vår eigen velstand og for arbeidsløysa. Men også når det gjeld ”finanskrisa” er det all grunn til spørje om kor lenge vi skal stikke oss bort frå sanninga om kva som er den eigentlege krisa, og kva som er dei grunnleggande årsaker.

Det underliggande problemet i det som Europa og USA no opplever er at dei gamle industrilanda i vest er blitt meir og meir utkonkurrerte av Asia i den globale økonomiske konkurransen. Lenge greidde vesten å halde eigen produksjon oppe fordi konkurrentane var så langt borte, men to faktorar har endra denne situasjonen dramatisk. Det er containerskip og IT. Containerskipa kan frakte varer over enorme avstandar til små kostnader. Og ved hjelp av IT kan tenesteprodukt leverast nesten kostnadsfritt kvar som helst i verda. I tillegg er ingeniørane, legane, økonomane og andre fagfolk blitt bortimot like dyktige som i vest. Og dei er mange, billege og ikkje redde for hardt arbeid! Dette er fundamentale endringar som vi i vesten enno ikkje har tatt inn over oss.

Det synlege resultatet er at vi ikkje lenger greier å hindre at våre  bedrifter må legge ned. Det starta med konfeksjonsindustrien for fleire tiår sidan, seinare kom metallindustrien, og no er det bilproduksjonen og andre bransjar som gradvis flyttar til Asia. Dette får sjølvsagt store konsekvensar. Folk blir arbeidslause, taper inntekter og set seg i gjeld. Det same gjeld bedrifter bankar og land. Derfor får vi ei gjeldskrise og finanskrise. Men vi får noko mykje meir; stor arbeidsløyse, fattigdom, store økonomiske skilnader og sosial uro. I mange land er ein heil ungdomsgenerasjon i ferd med å misse både arbeid og all framtidsvon.

Situasjonen er svært alvorleg. Skal Europa ha sjanse for å finne ein veg ut av dette, er det heilt nødvendig at ein sluttar å definere krisa som ”berre” ei finanskrise. Det som trengs er at vi tek dei utfordrande økonomiske realitetane inn over oss, og derifrå finn ut kva som trengs både av kunnskap, verdiskaping, fordeling og miljøtiltak. Det vert ikkje enkelt for nokon. Men alternativet er verre: eit økonomisk og sosialt samanbrot for store deler av Europa. Det gjeld også Norge. Vi kan greie å ”surfe” på olje og energi nokre år enno. Men vi risikerer at fallet vert enno sterkare når det først kjem. 


Populære innlegg fra denne bloggen

Forord (e)

Skrive 03.05.2019.     Kvifor vil ein beskjeden vestlending på 75 år og med kreftsjukdom skrive debattbok om samfunnsspørsmål? Først og fremst på grunn av eit sterkt samfunnsengasjement, og fordi eg har registrert at i dagens Norge er offentleg debatt og politikk blitt meir og meir einsretta, kunnskapsfattig og kortsiktig. Det gjev dårlege vilkår for god samfunnsutvikling.   I samfunnsdebatten er kunnskap eit av dei mest brukte honnørorda. Men dette er ein «liksom-kunnskap». Verkeleg kunnskap vert meir og meir mangelvare både i debatt og politikk. Faktabasert kunnskap basert på naturvitskap er nesten fråverande, og generell kunnskap er blitt sterkt devaluert. Årsakene til dette er mange. Det starta vel då marxist-leninistane herja som verst for nokre tiår sidan og etter kvart fekk stor makt i skuleverk, media, forlag og forvaltning. Ideologi fekk rang framfor vitskap og kunnskap for ein heil ungdomsgenerasjon. Skillet mellom å tru og å vite vart gradvis viska ut. Det meste vart rel
Les mer

Sentralstyring gjev sentralisering

Skrive 04.12.2018.    Blant demokratia er Norge det mest sentralstyrte landet i verda. Det burde gjeve grunnlag for offentleg debatt. Det skjer ikkje. Tvert imot, no får Oslomakta også hjelp frå Bergen. Dei siste vekene har det vore mykje stoff i BT knytt til distriktspolitikk, formyndarstaten, og om Oslo-makta i Høgsterett. Enorm maktkonsentrasjon i Oslo. Oslo-styringa, det som Sjur Holsen kalla oslofisering, har akselerert. Vi har eit sentralisert politisk styringssystem og vi har ein steinrik stat som stadig vert rikare. Kapitalen si gravitasjonskraft og påverknadskraft er enorm. Bedrifter og finansinstitusjonar strøymer til, statsbyråkratiet både aukar og får større makt og media vert meir oslofiserte. Vi har eit aukande tal av direktorat og organisasjonar - mellom anna LO og NHO - med hovudsete i Oslo og som ser landet og verda i eit Oslo-perspektiv. Som Gudmund Hernes har sagt det: «standplassen avgjør standpunktet». I sum gjev dette enorm maktkonsentrasjon i Oslo. Dette
Les mer

Intercityprosjektet – den største økonomiske skandalen i norgeshistoria?

Skrive 16.06.2020.    Riksmedia i Oslo har opp gjennom åra hatt mange kritiske oppslag om ulønsame og statssubsidierte vegprosjekt i distrikta. Når det derimot gjeld intercityprosjektet, er dei same media stort sett med i heiagjengen som vil ha dette gjennomført for einkvar pris, sjølv om det er enormt lite lønsamt og vil krevje rekordstore statssubsidiar.    Det underlege er at så godt som ingen stiller spørsmål ved om dette er ei fornuftig og lønsam investering ut frå normale kriterier. Men forklaringa er kanskje at det ikkje ligg føre tal om kostnad og nytte verken frå departement eller Jernbaneverket, berre propaganda om at lyntog er framtida. Det ligg likevel føre eitt tal: investeringa vert på vel 130 milliardar kroner, som truleg vert enno mykje høgare ut frå dei siste tal for kostnadsstigning for strekninga Son-Oslo. Ut frå dette og realistiske tal for reisande, vil vi fort kunne rekne ut at prosjektet er utanfor all fornuft. Eit overslag viser at dei årlege kostnadane – in
Les mer