Fylkessamanslåing og strid om kraftverdiar

Skrive 03.12.2018.   

I samanslåingsprosessen mellom Hordaland og Sogn og Fjordane er det blitt strid om dei kraftmilliardar som Sogn og Fjordane fylkeskommune eig.  Fylkesrådmannen har tilrådd at dei vert overført til kommunane. Dette har skapt tildes sterke reaksjonar i Hordaland. Terje Søviknes seier til BT at han opplever dette som «en fiendtlig handling» som vil «sette spor etter seg i mange år».

Saka er også diskutert offentleg i Sogn og Fjordane. Det som undrar meg er at det ser ut til at politikarane i begge fylka er uvitande om at eigarskapen til den verdifulle vasskrafta vår er heilt ulik i dei to fylka. Kortversjonen er at i Sogn og Fjordane eig fylkeskommunen ein god del av kraftproduksjonen og kommunane lite. I Hordaland er det omvendt; her er kommunane gjennom interkommunale selskap kommunane, dei store eigarane. Så her kjem kraftverdiane og inntektene allereie kommunane til gode. Etter mitt syn kan det derfor ikkje vere fiendtleg handling at «fjogningane» prøver å få til det same.

Desse to fylka har om lag like store kraftressursar, og i begge fylka er mesteparten bygt ut. I Sogn og Fjordane er det i all hovudsak eksterne eigarar; staten, industrien, Oslo og Østfold. Så vidt eg minnes eig kommunar og fylkeskommunen tilsaman 15-20 prosent. Fylkeskommunen hadde også kjøpt fallrettane i vassdraga Gaular, Naustal og Gjengedal. Dette ville gjeve monaleg tilskot til lokal kraftproduksjon. Men desse vassdraga vart verna. Derfor har eg stor forståing for at politikarane i heimfylket kjempar for dei kraftverdiane dei har.

I Hordaland meiner eg at lokale eigarskap er større, og bra er det.

I dag vert dei største verdiane av vasskrafta henta ut av staten. Mest i form  av eigarskap til kraftverka, men også i form av den meiningslause elavgifta og av grunnrenteskatten.

Grunnrenteskatten er ein fornuftig skatt, men den burde heller gått til produksjonsdistrikta enn til den steinrike staten. Å kjempe for slik endring kunne vere ei god oppgåve for den nye fylkeskommunen, saman med andre distriktsfylke.

Sjølv har eg interessert meg for dette spørsmålet heilt sidan eg for eit par tiår sidan var med i det statsoppnemnde utvalet som skulle kome med framlegg om nytt skattesystem for kraftverk. I utvalet var vi samde om at grunnrenteskatt burde innførast. Sjølv argumenterte eg for at denne skatten burde gå til produksjonsregionane, og dei fleste i utvalet hadde sympati for dette. Men dei statlege representantane, som var i fleirtal, kunne naturlegvis ikkje gå inn for det. Eg vart fortald at ved handsaming i Stortinget var det i komiteen fleirtal for grunnrenteskatt til regionane, men at SP i siste liten hoppa av. 

Heller enn intern krangel håpar eg at det nye fylket kan verte ei samlande kraft for å slåst for meir rettferdig fordeling av både kraftverdiar og samferdslemidlar. Det er svært gode argument for begge delar.

 

Populære innlegg fra denne bloggen

Forord (e)

Skrive 03.05.2019.     Kvifor vil ein beskjeden vestlending på 75 år og med kreftsjukdom skrive debattbok om samfunnsspørsmål? Først og fremst på grunn av eit sterkt samfunnsengasjement, og fordi eg har registrert at i dagens Norge er offentleg debatt og politikk blitt meir og meir einsretta, kunnskapsfattig og kortsiktig. Det gjev dårlege vilkår for god samfunnsutvikling.   I samfunnsdebatten er kunnskap eit av dei mest brukte honnørorda. Men dette er ein «liksom-kunnskap». Verkeleg kunnskap vert meir og meir mangelvare både i debatt og politikk. Faktabasert kunnskap basert på naturvitskap er nesten fråverande, og generell kunnskap er blitt sterkt devaluert. Årsakene til dette er mange. Det starta vel då marxist-leninistane herja som verst for nokre tiår sidan og etter kvart fekk stor makt i skuleverk, media, forlag og forvaltning. Ideologi fekk rang framfor vitskap og kunnskap for ein heil ungdomsgenerasjon. Skillet mellom å tru og å vite vart gradvis viska ut. Det meste vart rel
Les mer

Sentralstyring gjev sentralisering

Skrive 04.12.2018.    Blant demokratia er Norge det mest sentralstyrte landet i verda. Det burde gjeve grunnlag for offentleg debatt. Det skjer ikkje. Tvert imot, no får Oslomakta også hjelp frå Bergen. Dei siste vekene har det vore mykje stoff i BT knytt til distriktspolitikk, formyndarstaten, og om Oslo-makta i Høgsterett. Enorm maktkonsentrasjon i Oslo. Oslo-styringa, det som Sjur Holsen kalla oslofisering, har akselerert. Vi har eit sentralisert politisk styringssystem og vi har ein steinrik stat som stadig vert rikare. Kapitalen si gravitasjonskraft og påverknadskraft er enorm. Bedrifter og finansinstitusjonar strøymer til, statsbyråkratiet både aukar og får større makt og media vert meir oslofiserte. Vi har eit aukande tal av direktorat og organisasjonar - mellom anna LO og NHO - med hovudsete i Oslo og som ser landet og verda i eit Oslo-perspektiv. Som Gudmund Hernes har sagt det: «standplassen avgjør standpunktet». I sum gjev dette enorm maktkonsentrasjon i Oslo. Dette
Les mer

Intercityprosjektet – den største økonomiske skandalen i norgeshistoria?

Skrive 16.06.2020.    Riksmedia i Oslo har opp gjennom åra hatt mange kritiske oppslag om ulønsame og statssubsidierte vegprosjekt i distrikta. Når det derimot gjeld intercityprosjektet, er dei same media stort sett med i heiagjengen som vil ha dette gjennomført for einkvar pris, sjølv om det er enormt lite lønsamt og vil krevje rekordstore statssubsidiar.    Det underlege er at så godt som ingen stiller spørsmål ved om dette er ei fornuftig og lønsam investering ut frå normale kriterier. Men forklaringa er kanskje at det ikkje ligg føre tal om kostnad og nytte verken frå departement eller Jernbaneverket, berre propaganda om at lyntog er framtida. Det ligg likevel føre eitt tal: investeringa vert på vel 130 milliardar kroner, som truleg vert enno mykje høgare ut frå dei siste tal for kostnadsstigning for strekninga Son-Oslo. Ut frå dette og realistiske tal for reisande, vil vi fort kunne rekne ut at prosjektet er utanfor all fornuft. Eit overslag viser at dei årlege kostnadane – in
Les mer